Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir?

 

Yaşamımız içerisinde her birimiz bizi strese sokan anlar yaşamışızdır. Bu anlar bazen kısa sürerken bazen hayatımızın belirli bir dönemini içerisine alır. Daha çok aka arkaya gelen stresli olaylar öğrenilmiş çaresizliği ortaya çıkaran sebeplerdendir diyebiliriz. Bu haller de stresli olayları düzenleyebilecek motivasyonu bulamıyor olmamız normaldir aslında; fakat bu olayları her koşulda düşünmek pek de iyi sonuçlar vermez bizlere.  Öğrenilmiş çaresizlik yaşayan bireylerin elinde, stresli anları düzeltmek için bir kontrol varsa dahi bunu kullanmak istemezler. Bazen karar vermekte zorluk çekeriz, bazen de ne yaparsak yapalım sanki hiçbir şeyin düzelmeyeceğine dair düşüncelerimiz olur.

 

“Öğrenilmiş çaresizlik durumunda yaşayanların duyguları da zayıflar. Uzun süre acı çeken, ondan kurtulmak için çabaladığı halde başaramayan insan, o acıyı kabullenir, onunla yaşamayı öğrenir. Yaşama sevincini kaybederler”

 

 

Köpekler iki farklı kafese yerleştiriliyor. Bu kafeslerin zeminine yerleştirilen bir düzenekle köpeklere elektrik veriliyor ama kafesler arasında bir fark var: Kafeslerden birinde köpeklerin basarak elektrik şokunu durdurabilecekleri bir düğme bulunmakta. Diğer kafeste, durdurma düğmesi yok. Köpeklere belli aralıklarla elektrik şoku veriliyor ve bir süre sonra elektrik şokunu durdurma düğmesi yer alan kafesteki köpekler, düğmeye basmaları gerektiğini öğreniyorlar. Şok verildiğinde de düğmeye basarak çektikleri acıyı durduruyorlar. Diğer kafesteki köpekler ise bir durdurma düğmeleri olmadığından yalnızca “çaresizlik deneyimi” yaşıyorlar. Bir süre sonra bütün köpekler başka bir kafeste toplanıyor, yani şok durdurma düğmesi olmayan kafeste… Yalnız kafesin çitleri, köpeklerin kaçmalarına elverişli; son derece alçaltılmış durumda. Elektrik şoku verildiğinde düğmeli kafesten gelen köpekler, çitten atlayarak kafesten kurtulmayı başarıyor ama durdurma düğmesi olmayan kafesten gelenler kafeste kalıp elektrik şokuna maruz kalmaya devam ediyor.

İçinde elektrik düğmesi olmayan kafesteki köpekler hiçbir durumda elektrik şokunu durduramadığından durdurabilecekleri duruma geldiklerinde bile öğrenilmiş çaresizlik durumunda olduklarından bir çaba harcamıyorlar.

 

 

Öğrenilmiş çaresizlik yüksek boyutlarda yaşanırsa sosyal fobiye de sebep olmakta ve kişi sosyal ortamlara çıkmamaya başlamaktadır.

Öğrenilmiş çaresizlik durumu hayatınızı etkiliyorsa mutlaka bir psikoterapi desteği almanız önerilir.